در پرورش خلاقیت با برنامه ریزی سنجیده، مناسب و کنترل شده تواما به پرورش و آموزش کودک می پردازیم تا محصول آن نصیب کودک شود. بنابراین برای بروز خلاقیت آموزشهای اولیه حکم مواد خام را دارد که توسط ذهن و استعداد خلاق به شکوفایی می رسند. ذاتی بودن یک استعداد در کنار آموزش و تجربه ماسب و محیط مساعد محصول خلاق را بدست خواهد داد.
۱-کاهش کنترل
بزرگسالانی که دائماً کودک را مورد کنترل و نظارت قرار می دهند و همنوایی با دیگران را انتظار دارند، اعتماد به نفس را به طور خودبخود در آنها کاهش می دهند، در حالی که اعتماد به نفس ضرورتی اساسی برای روح خلاق کودک است. در مقابل کودکانی که حق انتخاب دارند خلاقیت بیشتری نسبت به کودکانی دارند که برای آنها همه چیز انتخاب می شود و تحت کنترل و نظارت شدید خانواده قرار دارند.
۲-اهمیت دادن به پشتکار
والدینی که نسبت به تولید چیزی بیشتر از فرایند خلاق کودک اهمیت می دهند، انرژی خلاق کودک را از بین می‌برند. باید از تلاش و پشتکار کودک قدردانی کرد و به آن ارزش داد تا کودک را در جهت خلاقیت سوق داد.
۳-ایجاد فرصت و تجارب برای خلاقیت
کودکان برای خلاقیت نیازمند تنوع و دامنه وسیعی از تجربه‌ها هستند که شامل موارد زیر است: نقاشی کردن، عکاسی موسیقی، بازدید از موزه و باغ وحش‌ها، مسافرت، کار با گل، کاغذ، چوب، آب و… با تحریک بیشتر و کاربرد زبان از طریق الگودهی برای کودکان فرصتی فراهم می شود تا بتواند مساله و عقاید و افکارشان را پیگیری و کنکاش کنند و درباره عقایدشان با افراد بزرگسال و کودکان مختلف صحبت کنند و انتظارات و توانایی های کودکان همسن خود را ببنند.
۴-آشنا کردن کودکان با هنر
هنر سرچشمه منبع ذهنی برای کودک است و هر کودک در دنیای خودش هنرمند است. آموزش هنر شامل تعادل ماهرانه بین خلاقیت و انظباط است و موجب پرورش حواس پنجگانه و اعتماد به‌نفس و مهارتهای پایه‌ای در کودک بوده.
باعث بهبود روابط بین فردی و اجتماعی در کودک می شود و تجارب شگفت انگیزی برای آنها ایجاد می کند. ذهن آنان را گسترش می دهد تنوع و گوناگونی اطرافشان، راههای جدیدی از تفکر و مشاهده دنیا برای آنان فراهم می کند. پس بهتر است آنان را با دنیای هنر و هنروری آشنا کرد.
۵-بازخوردی مثبت نسبت به تلاش کودک
باید به تلاش کودک بازخوردی مثبت نشان داده و اجازه دهیم تا آنها بدانند به توانایی شان در خوب انجام دادن کارها اعتماد داریم و به کودک آزادی (منظور از آزادی، آزادی ذهنی) و مسئولیت پیامد تفکرش را بدهیم.
۶-داستان و خلاقیت
داستان و قصه نقش بسیار مهمی در تکوین شخصیت کودک دارد. از طریق قصه‌ها و داستانهای خوب، کودک به بسیاری از ارزش‌های اخلاقی پی می برد. قصه علاوه برآنکه باعث پرورش خلاقیت کلامی و سخنوری می شود کودکان را با مکانها و موقعیتهای مختلف و رشادتها و سرگذشت گوناگون آشنا می کند. پرورش حس زیباشناسی در کودک، متوجه ساختن کودک به دنیایی که اطرافش را فرا گرفته، پرورش عادات مفید در کودکان، تشویق حس استقلال طلبی و خلاقیت در کودک هدف اصلی طرح قصه های خوب برای کودکان است.
۷-به وجود آوردن جوی خلاق
محیط جذاب و مناسب سن رشدی کودک، سطح توانایی و مهارتهای او فراهم می سازد. مساله و تنوعی از مواد خلاق در دسترس کودک قرار داد تا آنها را بکار برند. بعضی از ابزارهای پایه شامل کتاب، نگارش، مواد ترسیمی، عروسکها، ابزار صداساز، گل و مکعبها هستند. باید اسباب بازیها برای تخیل، مواد و اسباب بازیهای غیر ساختاری فراهم کرده و دقت شود تا خیال پردازی او از بین نرود. خیال پردازی یکی از فرآیند تصویرسازی است. بعضی چیزهایی که بنام خیال پرداری ادامه پیدا می کند در واقع حل مسئله است.
۸-بازی نمایشی
زمانی را برای بازی و خیال پردازی اختصاص داد، بازیهای نمایشی و عروسکهای نمایشی نه تنها برای کودکان سرگرم کننده است بلکه می تواند کودکان را در جهت حل مسئله و تفکر خلاق سوق دهد.
۹-برنامه ریزی و حل مسئله
حل مسئله خلاق را در روشهای مختلف و متنوع تشویق کرد و به کودکان آموزش داد تا راه های متفاوت را جستجو کنند و آنها را مورد ارزشیابی قرار دهند. سپس تصمیم بگیرند چگونه مسئله را با موفقیت انجام دهند.
۱۰-پرسشهای خلاق
بهتر است پرسشهای آزاد – پاسخ پرسیده شود: تصویری به کودک نشان داده سپس سئوالاتی برای برانگیخته شدن تفکر کودک بپرسند. برای مثال مردم در این تصویر در حال انجام چه کاری هستند؟ مردم درباره‌ی چه چیزی در حال گفتگو هستند؟ چه چیزی در اتفاق می افتد اگر…؟
به این ترتیب تصورات ذهنی، عقیده و نظرشان رشد می یابد و می توانند محیط اطرافشان را بهتر ببینند. محققان نشان دادند کودکانی که به نشانه‌های اطراف خود در خانه و مدرسه دقت می کنند بهتر می‌توانند مشکلات را به صورت خلاقانه حل کنند محیطی که هدفش خلاقیت است تنوع و تازگی را به طور عمده فراهم می کند.
۱۱-حرکات خلاق
یک کودک به روش خود، خویشتن را را بیان می کند. نقش بازی کردن حیوانات یک نمونه از آن است.
نقش بازی کردن شامل اتفاقات خانوادگی، فعالیتهای روزمره مانند ملاقات یک دکتر، فروشگاه یا بانک و … باشد. تحریک تفکر خلاق کودک روش مناسبی است تا کودک دیدگاه دیگران را ببیند و احساسات دیگران را نیز کشف کند.
۱۲-ساختن با شن، ماسه و گل
کودکان با استفاده از شن، گل و ماسه می تواند تپه شنی با خندقی در اطراف آن و قلعه ی شنی بسازند. با گل و ماسه ساختمان ها و شکلهای مختلف بسازند.
۱۳-بازی حیوانات بیسکویتی
کودک می تواند بیسکویتی که شکل حیوان دارد، انتخاب کند به آن خوب نگاه کند و سپس بخورد. سپس کودک برای یک یا دو دقیقه شکل و صدای آن حیوان را در بیاورد.
منبع:کتاب خلاقیت در خانه و مدرسه ( دکتر مجید قدمی – زهرا خسروجردی )
