اگر بخواهیم گفت‌و‌گویی موثر و طولانی با فرزندان خود داشته باشیم، باید راه و روش صحبت کردن با کودکان را بیاموزیم. بسیاری از والدین، از اینکه فرزندشان آن‌طور که باید و شاید با آنها صحبت نمی‌کند ناراحت هستند.
اولین گام در آموزش مهارت ارتباط موثر، آشنا کردن فرزندانمان با مفهوم ارتباط است. پس در مرحله‌ی اول، باید عامل عدم شکل‌گیری مکالمات را شناسایی کنیم.
وسایل متعدد ارتباطی مانند تبلت و موبایل، باعث شده است که اعضای خانواده از هم فاصله بگیرند. این امر، بسیار رایج و طبیعی است و متاسفانه یکی از ابعاد منفی گسترش ارتباطات به شمار می‌رود.
به منظور مدیریت وسایل ارتباطی گسترده در منزل و ایجاد فضایی دوستانه بدون این ابزارها، باید دست به اقدامی جدی بزنیم. به عنوان مادر یا پدر خانواده، باید استفاده از موبایل، تبلت و وسایلی شبیه به آن را محدود کنیم. بهتر است این محدودیت استفاده، به ویژه در زمان‌هایی مانند زمان صرف غذا، حالت جدی‌تری به خود بگیرد و به هیچ کس اجازه‌ی استفاده از تلفن یا تبلت داده نشود. لازم به ذکر است که حتما در ابتدای این راه با مقاومت و ناراحتی فرزندانمان روبهرو خواهیم شد، اما باید تحمل کنیم. ایرادی ندارد که در آغاز، همه از دست ما دلخور شوند، مهم این است که آن ها به زودی به نبود تبلت و موبایل عادت می کنند.
در گام بعدی، باید سعی کنیم که مکالماتی جالب هنگام با هم بودن داشته باشیم و از هر عضو خانواده بخواهیم که در این امر، حضوری موثر و فعال داشته باشند. طرح موضوعی جذاب برای پیگیری از سوی تمام اعضای خانواده کمی سخت به نظر برسد، اما پرسش‌های زیر به ما کمک می‌کند تا شروعی خوب داشته باشیم و در صحبت کردن با کودک موفق شویم:
- امروز با دوستت راجع به چه موضوعاتی صحبت کردی؟
- نظرت راجع به غذای امروز چه بود؟
- کدام ورزش را دوست داری؟
از دوران کودکی، ارتباط کودک با اطرافیانش شکل می گیرد. پدر و مادری که در مواجهه با صحبت کردن فرزندانشان با جملاتی مثل «کم حرف بزن سرم رفت»، «بلند حرف نزن» و «آرام باش و یک جا بنشین» به تحقیر او می پردازند، باعث می شوند که زمینه های خجالتی شدن برای کودک فراهم شود و به نوعی به عزت نفس یا همان احساس خودارزشمندی‌اش آسیب برسد که این مسئله به بروز افسردگی در آینده می‌انجامد. کودکان از ۳۶ ماهگی دغدغه این را دارند که در نظر دیگران خوب هستند یا بد. پس نباید به حساسیت‌های فکری آنها دامن زد.
چهار گام مهم برای برقراری ارتباط موثر با کودک:
گام اول: الگوبرداری
دقت کرده‌اید که وقتی می‌خواهیم چیزی را به فرزندانمان در دوران کودکی آموزش دهیم، آن را آن‌قدر تکرار می‌کنیم که کودکمان هم همان کار را انجام دهد؟ پس کودک ما را الگوی خودش قرار می‌دهد. بنابراین، اولین کلید الگو برداری است، یعنی ما هر طور که باشیم، کودک ما نیز الگو برداری می‌کند و همان‌طور خواهد بود.
پس باید دقت کنیم که چه چیزهایی را به کودکانمان آموزش میدهیم. به عنوان مثال، می‌توانیم نمونه رفتارهای ذیل را سرلوحه‌ی برخوردهای خویش قرار دهیم تا به الگوی ما در ارتباط با کودکمان تبدیل شود:
- یک نوع رفتار را انتخاب می‌کنیم: من همیشه سلام می‌دهم.
- کلام مناسب را انتخاب می‌کنیم: من با احترام با دیگران صحبت می‌کنم.
- افکار مثبتی را در ذهن خویش می‌پروارنیم: من همیشه شکرگزار خدا هستم.
پس اگر به دنبال ارتباط موثر با کودکانمان هستیم، باید راست گویی، صداقت، خوش قولی، کمک کردن و … را الگوی خویش قرار دهیم.
گام دوم: مسئولیت دادن
گام دوم، مسئولیت دادن به کودک، باعث می‌شود که او حس ارزشمندی پیدا کند، اعتمادبه‌نفسش افزایش یابد، حس پیروزی و شکست بعد از انجام مسئولیت را درک کند، رقابت سالم را تجربه کند و احساس قدرت و برتری داشته باشد. این موارد موجب می‌شود که کودک به راحتی با دیگران ارتباط برقرار کند و خودش را باور داشته باشد. اما باید دقت کنیم که مسئولیت‌های بیش از حد سنگینی را به کودک واگذار نکنیم، چرا که اعتمادبه‌نفسش نابود خواهد شد. مسئولیت باید با سن، جنس و توانایی و نحوه ی انجام آن کار متناسب باشد.
گام سوم: صبر و حوصله
برخی از مادرها به علت وسواس داشتن، محدودیت‌های زیادی را برای کودک خود ایجاد می کنند، مثلا نمی گذارند خودش غذا بخورد و اگر کودک غذا نخورد، قاشق را بر می دارند و او را دنبال می کنند. لازم است بدانیم با انجام این کار، رسما عزت نفس کودکمان را پایین می آوریم و از او سلب مسئولیت می کنیم. گاهی اوقات دچار وسواس‌های شدید هستیم و که مبادا غذایش را روی زمین بریزد یا لباسش را حین غذا خوردن کثیف کند. در این موقعیت لازم است که با صبر و حوصله با کودکمان ارتباط برقرار کنیم. مادری که با استرس، اضطراب و خشم با کودک برخورد می کند، همین نحوه‌ی برخورد را به صورت علمی به او آموزش می‌دهد.
گام چهارم: مقایسه نکردن
به عنوان یک پدر و مادر، کودک خود را نسبت به توانایی‌هایش مورد سنجش قرار دهیم و انتظارات بیش‌ازحد را به تعادل برسانیم. هر چقدر سطح انتظارمان از کودک بیشتر باشد، علیه اعتمادبه‌نفسش گام بر می‌داریم و چون او نمی‌تواند انتظار ما را برآورده کند، عزت نفس و خودباوری‌اش افت می‌کند. پس گام موثر در ایجاد ارتباط موثر، این است که هرگز کودکانمان را با کسی مقایسه نکنیم. بدین منظور، لازم است یک لیست از مواردی که کودکمان را بر اساس آن مقایسه می‌کنیم تهیه کنیم و سعی کنیم هر هفته یک مورد از آن را کاهش دهیم تا به کل از این مسئله رهایی پیدا کنیم.
الگوبرداری، احساس مسئولیت، صبر و حوصله و عدم مقایسه، تاثیر بسزایی در کاهش یا افزایش اعتمادبه‌نفس کودک خواهند داشت. اگر بتوانیم در تقویت و بهبود آنها تلاش کنیم، کودکمان می‌تواند با اعضای خانواده و اطرافیانش به درستی ارتباط برقرار کند.
منبع: کتاب بخوان تا حرف بزنی( دکتر فاطمه کریم وند )
